Krynica Zdrój
Krynica-Zdrój –miasto o powierzchni 39, 68m 2, położone w województwie małopolskim w Beskidzie Śląskim, w dolinie potoku Kryniczanka, niedaleko Muszyny i Tylicza. Otoczone wzgórzami Góry Parkowej, Krzyżowej i Jasiennikiem, liczy sobie 10 568 mieszkańców.
Obecnie Krynica-Zdrój jest dużym ośrodkiem lecznictwa uzdrowiskowego i sanatoryjnego. Leczy się tu choroby układu trawiennego i moczowego, układu krążenia i przemiany materii. W mieście znajdują się sanatoria i szpitale uzdrowiskowe, pijalnie i rozlewnie wód mineralnych i wód leczniczych. Prowadzone są także nowe odwierty. W mieści przybywa inwestycji budowlanych, powstają nowe hotele pięciogwiazdkowe, apartamentowce i domy uzdrowiskowe oraz wille. Prowadzone są remonty potoku Kryniczanka wraz z Bulwarami Dietla, trwają prace nad przebudową mostku w pobliżu Polany Janówka, trwa też odbudowa słynnej Willi Tatrzańskiej, która spłonęła 4 marca w 1987 r. Odnowiono fragment Deptaku na Polanie Janówka za 6 mln zł.. Odnowiono także Park Słotwiński Marszałka Józefa Piłsudzkiego a w nim postawiono nową Tężnię solankową. Odrestaurowywano również fontannę na wzór wody mineralnej. Dodatkowo umocnione zostały brzegi pobliskiego potoku oraz wiekowe mostki. Na Górze Parkowej powstaje nowa przestrzeń przyrodniczo-uzdrowiskowa, natomiast na szczycie stacji Jaworzyna Krynicka powstała kolejka gondolowa Jaworzyna Krynicka S.A., a już w sierpniu br. zaplanowano otwarcie najwyższego punktu widokowego w okolicy usytuowanego na dachu górnej stacji kolejki gondolowej. Pomieści około 50 osób i będzie rozciągać się na wysokości 124 m. Krynica Zdrój będzie jednym z 3 miast, która będzie współpracować przy organizacji III Igrzysk Europejskich. Miasto prowadzi też szereg działań związanych z kulturą z uwagi na jej szczególne dziedzictwo narodowe.
W mieście prosperują uzdrowiska i zakłady produkcyjne rozlewające wody mineralne Kryniczanka i Muszynianka.
Miasto posiada szpital miejski i wojskowy szpital uzdrowiskowy oraz przychodnie. Nad bezpieczeństwem czuwa straż pożarna, policja, straż miejska, pogotowie ratunkowe.
W Krynicy Zdroju znajduje się dworzec autobusowy i końcowy dworzec kolejowy. Komunikacja Uzdrowiskowa jest bezpłatna. W mieście zbiegają się drogi wojewódzkie, a od 2006 r. przez miasto przebiega droga krajowa zmierzająca ku Słowacji.
Zarys historyczny:
Wieś Krzenycze,-założona przez Danka z Miastka w 1547 r. wchodziła w skład tzw. Kresu Muszyńskiego należącego do biskupów krakowskich, a w roku 1783 została przejęta przez
skarb austriacki, który to oddelegował radcę górniczego, profesora Uniwersytetu Lwowskiego Baltazara Hacqueta do zbadania i oceny krynickich źródeł. Z uwagi na wydaną pozytywną ocenęnastąpił przełom i rozwój wsi. Już w 1807 r. ziemię wykupywano i stawiano pierwsze uzdrowiska lecznicze, dr Jan Nennel został mianowany pierwszym lekarzem uzdrowiskowym. U schyłku stulecia za sprawą prof. Józefa Dietla nastąpił gwałtowny rozkwit domów leczniczych, domów zdrojowych i napływ kuracjuszy. W 1885 r. do Krynicy przybył Henryk Elbers znany hydroterapeuta, który to w późniejszym okresie awansował na dyrektora w Zakładzie Hydropatycznym i był inicjatorem budowy jednej z altan pijalni wód.
W 1909 r. geolog Rudolf Zuber ze Lwowa odkrył wodę o największym stężeniu (szczaw alkaiczny) w wyniku wierceń na 810 m, jedną z najsilniejszych wód w Europie, obecnie zwana wodą Zuber.
Kontynuowano odwierty, dzięki czemu na głębokości 952 m natknięto się na wielkie złoża suchego dwutlenku węgla zastosowanego do suchych kąpieli gazowych. Z nowych szybów ujęto źródła „Jan” i „Słotwinka”. Rozbudowano krytą pijalnię z urządzeniami do podgrzewania wód, doprowadzanych do niej rurociągami. Zaczęto budować wille, pensjonaty, nowe uzdrowiska, doprowadzono linie kolejowe.
Kolejne badania krynickich wód prowadził inżynier Leon Nowotarski, długoletni dyrektor Państwowego Zakładu Zdrojowego. W latach 1944-1945 Krynica stała się siedzibą ordynariusza apostolskiego Łemkoszczyzny Ołeksandera Małynowśkiego. Miasto oblegane było przez wybitnych przedstawicieli z kraju jak i zza granicy.
W czasie II wojny światowej miasto zdewastowały Niemcy. Zdemontowano i wywieziono nowe linie do butelkowania wód i inne urządzenia techniczne, zniknęły cenne miedziane wanny do kąpieli. Dopiero w latach 50-tych Krynica stała się dużym ośrodkiem narciarskim dzięki istniejącej kolei ziemno-linowej na Górę Parkową i nowo wybudowanej kolejce gondolowej na Jaworzynę. Co ciekawe, kolejką gondolową można przewieść rower i skorzystać z jednej z kilku tras rowerowych poprowadzonych na stokach Jaworzyny Krynickiej.
Zabytki w mieście:
Pijalnie wody: „Słotwinka”, „Koncertowa, ,„Mieczysław”, ,Łazienki Borowinowe”, Stary Dom Zdrojowy, zabudowania willowe: „Biała Róża”., „Biały Orzeł”, „Kosynier”, „Wisła” , „Węgierska Korona”, „Witoldówka”, „Małopolanka”, „Romanówka”, w której mieści się słynne Muzeum Nikifora, a właściwie Epifaniusza Drowniaka (1895–1968) zwanego Matejką z Krynicy, polskiego przedstawiciela prymitywizmu.
Kolejne zabytki, to muszla koncertowa z wmurowaną tablicą pamiątkową Jana Kiepury (1902–1966). On to, z zysków z koncertów wybudował wg projektu Bohdana Pniewskiego luksusowy hotel „Patria” zapamiętany z kręcenia kilku filmów w latach 30.
Nowy Dom Zdrojowy autorstwa prof. Witolda Minikiewicza, to następne miejsce warte obejrzenia. Wnętrze emanuje przepychem (marmury, stal chromowana, importowane drewno, duże przeszklenia, fontanna, taras na dachu, a także ciekawostka- amfiteatr koncertowy umieszczony przy tylnej elewacji). Kolejny zabytki godne uwagi, to pomnik Adama Mickiewicza, pomnik ku czci Wojska Polskiego autorstwa Bronisława Chromego, drewniany kościół Przemienienia Pańskiego, Kościół Wniebowzięcia NMP, Nowe Łazienki Mineralne oraz Szlak Cerkwi Łemkowskiej.
Atrakcje w mieście:
-wieża widokowa na Słotwinach- powstała przy krzesełkowym wyciągu narciarskim w 2019 r. a już w 2020 r. wygrała konkurs architektoniczny i otrzymała tytuł "Budowa Roku". To pierwsza w Polsce wieża widokowa ze ścieżką w koronach drzew!. Jej wymiary: wys. 49,5 m / dł. 1030 m. Posiada konstrukcję drewnianą i jest dostępna dla rodzin z wózkami i dla osób niepełnosprawnych przy tym oferuje m.in. . instalacje i tablice informacyjne, które uprzyjemniają drogę i aktywizują dzieci. Z góry zjechać można metalową zjeżdżalnią
-Deptak, czyli ul. Nowotarskiego i Bulwary Dietla – kultowe miejsce odzwierciedlające charakter miasta i jej wygląd, piękny trakt wyłączony z ruchu samochodowego, na którym usytuowane są zabytki, drewniane wille, pijalnie wód, kramy z pamiątkami, restauracje i kawiarnie. Na Deptaku wyróżnia się także specyficzny pojazd w stylu retro, w którym sprzedawane są przepyszne kolorowe lody rzemieślnicze.
-Góra Parkowa, to szczyt o wysokości 742 m n.p.m., będący jedną z ciekawszych atrakcji Krynicy Zdroju. Stoki Góry Parkowej to tereny spacerowe, ale i trasa rowerowa o długości 125 km. Co ciekawe, wznosi się w samym centrum miasta, więc prosto z góry schodzi się na słynny Deptak Krynicki. Latem na szczyt Góry Parkowej turystów wywozi kolej terenowo-linowa - najstarsza tego typu kolejka w Polsce.
-Muzeum Nikifora –usytuowane w zabytkowej willi "Romanówka" z 1850 roku. W Romanówce znajduje się największa kolekcja twórczości Nikifora w Polsce. Epifaniusz Drowniak (jego prawdziwe imię i nazwisko), to miejscowy artysta malarz XX wieku, który urodził się w Krynicy. Nikiforem nazwał się sam, zaś Krynicki, to zapoczątkowany jego przydomek, z czasem sądownie uznane za nazwisko. Nikifor był synem żebraczki łemkowskiej, głuchoniemej, toteż odziedziczył po niej wrodzoną wadę słuchu i wymowy. Za życia uznawany był za dziwaka, kochał malować i robił to nieustannie, głównie na krynickim deptaku i tak ostatecznie zyskał sławę na warszawskich i europejskich wystawach.
-Muzeum Zabawek "Bajka" to ciekawe muzeum nie tylko dla dzieci, a może właśnie bardziej działające na dorosłych.
-Szlaki turystyczne po Beskidzie Sądeckim prowadzące do najwyższego szczytu Radziejowa,
-Szlak Cerkwi Łemkowskich- szlak łączący zabytkowe obiekty sakralne Łemków, którzy niegdyś zamieszkiwali te rejony. Trasa: Krynica-Zdrój - Berest - Piorunka - Czyrna - Mochnaczka - Tylicz – Muszynka.
-Zabytkowe Pijalnie wód: Pijalnia Jana, Pijalnia Słotwinka (najstarszy budynek uzdrowiskowy w Krynicy-Zdroju z 1806 roku), Pijalnia Główna (nowoczesny obiekt na skalę europejską), Pijalnia Mieczysław (Stary Dom Zdrojowy), Deptak i Park Słotwiński.
-Kolej na Górę Parkową
-Spływ pontonowy Popradem,
-Słotwiny i Park Słotwiński- miejsce dla narciarzy. W nim znajduje się: wieża widokowa, pijalnia wody mineralnej Słotwinka, restauracja Koncertowa, Tężnia solankowa,
-Muzeum Turystyki Górskiej,
-Lodowisko,
-Jaskinia Solna- miejsce odpoczynku i miejsce wspomagające leczenie górnych dróg oddechowych, chorób skórnych, alergii.
-Makieta Krynicy- ciekawostka Krynicy z 1862 roku, która została wykonana przez pana Leszka Walczyka.
-Magiczny ogród, zwany ogrodem zmysłów. Miejsce terapii, relaksu i treningu, leczące dysfunkcje Integracji sensorycznej u dzieci i dorosłych. Podzielony jest na sfery: zdrowia, zapachu, wzroku, słuchu, dotyku, smaku, Afrodyty, baśni i legend o Muszynie. Wspomaga pracę mózgu do prawidłowego przetwarzania bodźców zmysłowych.
A po całodniowym zwiedzaniu zapraszamy w szczególny sposób do Karczmy Łemkowskiej, która słynie z jedzenia regionalnego i jest jedyna w Krynicy Zdroju. W niej serwowane są: zupa rydzowa z łazankami, warianka z pierohami, opalanok, łemkowskie kiszenice, pierog łemkowskie, tatar z koniny, gęś, udziec barani, łemkowskie kiszenie. Szczegóły o niej znajdziesz tutaj: karczmalemkowska.pl
A my, z myślą o rozwoju miasta stawiamy na energię geotermalną (energię odnawialną)! Bo przecież wody termalne, inaczej zwane geotermalnymi, są to podziemne wody mineralne lub zwykłe, których temperatura mierzona na wypływie ze źródeł naturalnych lub odwiertów wynosi co najmniej 20oC.
Zapraszamy turystów, kuracjuszy, inwestorów! Smakuj i promuj regiononalne potrawy!